U našoj državi postoje četiri nacionalna parka, pet parkova prirode i tri zaštićena krajolika.

Nacionalni parkovi su Sutjeska, Kozara, Drina i Una, dok su parkovi prirode barsko područje Bardača u opštini Srbac, Blidinje koje se nalazi na teritoriji opština Posušje i Tomislavgrad, Hutovo blato, koje se nalazi na teritoriji opština Čapljina i Stolac, te vodopad Skakavac i Vrelo Bosne kod Sarajeva. Zaštićeni krajolici su pećine Bijambare na području opštine Ilijaš, kanjon Miljacke i planina Trebević.  Dodatno – u okviru Nacionalnog parka Sutjeska je i posljednja prašuma u Evropi – Perućica.

Divnih, mističnih, očuvanih i prirodnih krajolika još je mnogo u našoj zemlji, i sugurno je doživljaj istražiti ih. U ovom tekstu, pažnju posvećujemo Nacionalnom parku Una, biseru našeg prirodnog bogatstva.

Nacionalni park Una

Nacionalni park Una nalazi se na sjeverozapadu Bosne i Hercegovine, na području Unsko – sanskog kantona. Područje kanjonskog dijela gornjeg toka rijeke Une, uzvodno od Lohova, zatim područje kanjonskog dijela donjeg toka rijeke Unac od njenog ušća u Unu, uzvodno do Drvarskog polja, kao i međuprostor između ove dvije rijeke i padine Plješevice, Grmeča i Osječenice, proglašeni su nacionalnim parkom Zakonom o Nacionalnom parku Una 29. maja 2008. godine.

Zakonom su definisane granice, regulisana pitanja zaštite, unapređenja i korištenja Nacionalnog parka. Parkom upravlja Javno preduzeće Nacionalni park “Una” d.o.o. Bihać. Zakon je urađen u skladu sa međunarodnim propisima za kategorizaciju nacionalnih parkova, odnosno u skladu sa kategorizacijom Međunarodne unije za zaštitu prirode.

Privatne kuće u Nacionalnom parku UnaUna je gotovo cijelim uzdužnim profilom, kaskadna rijeka. Njenu posebnost prvenstveno čine sedrene barijere koje stvaraju slapove, riječne otoke-ade, kaskade, bukove, te veći slapovi nastali u tektonskim pomjeranjima. Slapovi različitih oblika i veličina su svojom jedinstvenom ljepotom privlačni za svakog posjetioca parka, nadahnjuju umjetnike, a zanimljivi su i za naučnike različitih profila.

U nacionalni park ima više ulaza, koji se naplaćuju u skladu sa cjenovnikom preduzeća koje upravlja parkom. Od plaćanja ulaza izuzeto je lokalno stanovništvo, tj. oni koji imaju nekretnine na teritoriji parka, zatim turistički vodiči, novinari koji posjeduju akreditaciju, kao i ženske osobe imena Una.

Legenda o Martin Brodu

Na ulazu Milančev Buk ulazi se na u dio kompleksa poznatog pod nazivom Martin Brod. Na web stranici Nacionalnog parka Una opisana je Legenda o Martin Brodu. “Nekad davno izuzetno lijepa djevojka Marta, zaljubila se u momče kudrave kose i garava lica koji je živio tamo preko na drugoj obali Une. Roditelji njeni ni da čuju za tu vezu i ljubav… Jednog dana u kasno doba krene Marta put Une, zadigne skute od suknje, pa krenu preko broda svome dragom. Okliznula se na skilskoj unskoj sedri i pala u vodu, a na površini smaragdne vode samo se kratko zadržala njena zlatno-plava djevojačka kosa.

Taj gaz, odnosno brod kako ga mještani zovu, prozvaše Martin Brod. Zbog nesretne ljubavi dvoje mladih ljudi, a u spomen na djevojku Martu i do danas nezaboravljenu zabranjenu ljubav, ovo mjesto je dobilo naziv Martin Brod.”

Milančev buk

Vodopad Milančev buk se nalazi u Martin Brodu, predstavlja jedan od mnogobrojnih slapova koji se prostiru kroz naselje do ušća Unca u Unu. Dužina ovog površinski najvećeg kompleksa slapova u Nacionalnom parku je 800 m sa ukupnom visinskom razlikom od 54 m.

Štrbački buk – dragulj parka

Najviši i najspektakularniji vodopad u Nacionalnom parku je Štrbački buk visine 24,5 metara. Do Štrbačkog buka se dolazi, ukoliko idete od Martin Broda, preko Kulen Vakufa i Orašca, na ulaz tri Ćelije. Oprezno vozite, jer ima dionica sa makadamom, dionica sa odronima, kao i dionica na kojima ukupna širina puta nije veća od četiri metra, te je mimoilaženje otežano. Ali se trud i strpljenje isplati kada vidite ovaj prizor i čujete huk i snagu vode.

Postanak Štrbačkog buka vezuje se za tektonska pomjeranja i stvaranje sedrenih naslaga. Nalazi se u neposrednoj blizini granice BiH sa Hrvatskom. Nadmorska visina buka je 294 m. Ovdje se Una svom silinom obrušava, stvarajući zaglušujući huk i impresivan oblak raspršenih kapljica vode, koje nošene vjetrom predstavljaju pravo osvježenje u toplim ljetnjim danima.

Nizvodno od Štrbačkog buka, u dužini od 15-ak km, postoji više uzastopnih slapova i brzaka koji ovaj dio Une čine najatraktivnijim za mnogobrojne ljubitelje raftinga. Staza za šetače je uređena, sa oznakama za bezbjedno kretanje.

Rafting na Uni

Nacionalni park Una ne vrši usluge raftinga, ali više informacija o raftingu, kajaku i kanuingu na rijeci Uni, kao i cijenama usluga možete pronaći na web stranici parka, gdje su nabrojane rafting agencije koje imaju dozvolu uprave Nacionalnog parka za organizovanje raftinga. Sve agencije koje pružaju usluge plovidbe raft čamcem, kajakom i kanuom na rijeci Uni imaju obučene i licencirane skipere, registrirovane čamce, a svi gosti – rafteri su osigurani i opremljeni adekvatnom opremom.

Plovidba na drugim rijekama u Nacionalnom parku, Uncu i Krki, nije dozvoljena.

Manastir Rmanj

U okviru lokacije Martin Brod nalazi se manastir Rmanj, posvećen Sv. Nikolaju Mirlikijskom, podignut 1443.godine.

Pripisuje se, kao zadužbina, Katarini Branković, kćerki Đurđa Brankovića i supruzi Urliha II Celjskog. U starijim dokumentima manastir Rmanj se naziva: Hrmanj, Ajerman, Chermlja, Szermil, Hermanya, Herman. Početkom XVII vijeka manastir Rmanj postaje duhovni i administrativni centar, a ujedno i sjedište dabrobosanskih mitroplita, za punih 110 godina.

U toku je obnavljanje manastirske crkve i kompleksa.

Ovo je samo mali dio ljepote Nacionalnog parka Una koji bi mogao da se nađe ovog proljeća ili ljeta na vašoj listi destinacija za obilazak, odmor i uživanje.